Cistus Creticus L. (Κίστος ο Κρητικός) ή κοινώς Κίστος ή Βούκισος σύμφωνα με την τοπική ονομασία στη Λευκάδα
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ∆ΕΜΕΤΖΟΣ
Επικ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΓΝΩΣΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Το φυτό Cistus creticus L. (Κίστος ο Κρητικός), ανήκει στην οικογένεια των Cistaceae (Κιστιδών). Η οικογένεια αυτή περιλαµβάνει 7 γένη και 160 περίπου είδη, φυτά των παραµεσογείων χωρών και της Αµερικής από τα οποία ενδηµικό στην Ελλάδα είναι το γένος Cistus µε 5 αυτοφυή είδη.
Το φυτό Cistus creticus L. (Βούκισοςμε πορφυρά άνθη). Το φωτογραφήσαμε στο χωριό Κολυβάτα Λευκάδας.
Αυτά ζουν σε ξηρές περιοχές και καλύπτουν µεγάλες εκτάσεις οι οποίες ονοµάζονται κιστώνες. Είναι φυτά ποώδη, θάµνοι πολύκλαδοι πάνω από ένα µέτρο ύψος, µε φύλλα συνήθως κυµατοειδή, απλά αδιαίρετα, αντίθετα η κατ’ εναλλαγή µε παράφυλλα, απλές τρίχες αστεροειδείς η σε δέσµες.
Τα άνθη είναι µεγάλα, λευκά η ερυθρά, αρρενοθήλεα, ακτινωτά µε τρία ή και περισσότερα σέπαλα, πέντε η σπανίως τρία πέταλα, τα οποία γρήγορα αποσπώνται και δίνουν την εντύπωση απετάλων ανθέων. Οι στήµονες είναι πολλοί και φύονται από την ανθοδόχη. Η ωοθήκη είναι επιφυής, µονόχωρος η µε 2-10 χώρους και αποτελείται από 3-5 καρπόφυλλα. Οι χώροι µπορεί να είναι πλήρεις η ατελείς, µε δύο η περισσότερους ανεµοβλάστες ορθροτρόπους. Στύλος µε ένα έως τρία στίγµατα. Καρπός, κάψα µε τρείς βαλβίδες ή 3-10 γλωχίνες, πολύσπερµη.
Το φυτό Cistus salviifolius L. (Βούκισος με λευκά άνθη). Το φωτογραφήσαμε στο δάσος των Σκάρων.
Η οικογένεια είναι συγγενής µε τις οικογένειες Violaceae, Bixaceae, από τις οποίες διαφέρει από την πρώιµη πτώση των πετάλων. Τα Ελληνικά είδη στην αρχαιότητα ήταν γνωστά µε τα ονόµατα κίσθος, κίσθαρος, ενώ σήµερα υπάρχουν διάφορα ονόµατα όπως κουνουκλιές, ξισταριές, λαδανιά κ.α.
Τα αυτοφυή Ελληνικά είδη είναι:
Cistus creticus subsp. creticus L.
Cistus creticus subsp. eriocephalus L.
Cistus parviflorus L.
Cistus monspeliensis L.
Cistus salviifolίus L.
Το Cistus creticus L., φύεται σε πολλά µέρη της Ελλάδας και κυρίως στην Κρήτη όπου ανθεί από Μάρτιο – Ιούνιο.
Η ρίζα του είναι πολύ σκληρή, ξυλώδης, λευκή εσωτερικά, κοκκινωπή εξωτερικά, µε πολλά τριχοειδή ριζίδια, από δε τις ρίζες εξέρχονται πολλοί ξυλώδεις βλαστοί. Αυτοί είναι τραχείς, διηρηµένοι σε πολλούς κοκκινωπούς κλώνους οι πιο τρυφεροί από τους οποίους είναι τριχωτοί µε χρώµα λευκοπράσινο. Τα φύλλα του φυτού είναι αντίθετα, ωολογχοειδή µε κυµατώδη κράσπεδα, τριχωτά, νευρώδη στην άνω επιφάνεια και γυρισµένα προς την βάση µε χρώµα βαθυπράσινο. Τα άνθη είναι πορφυρά όµορφα σαν ρόδα φύονται δε στις κορυφές των τρυφερών κλώνων. Η στεφάνη του άνθους έχει πέντε πέταλα στρογγυλά, πλατιά και µακριά. Ο κάλυκας των ανθέων είναι διηρηµένος σε πέντε ωοειδή σέπαλα καλυπτόµενα από µακριές αστεροειδείς τρίχες. Ο καρπός είναι ωοειδής κάψα, σκληρή, µελανή, γεµάτη από κόκκινα σπέρµατα.
Η Κρήτη αναφέρεται σαν ο κύριος γεωγραφικός τόπος όπου εµφανίζεται.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Φραγκάκη Ε., Η δηµώδης Ιατρική της Κρήτης, Αθήνα 1978
2. Buia Α., Nyarady Α. et al. Botanica Agricola, II 347, Ed. Agro-Silvica, Bucuresti 1965
3. Καββάδα ∆., Βοτανικόν και Φυτολογικόν Λεξικόν σελ. 1934, Αθήνα 1956.
4. Γεννάδιος Π.Γ. Λεξικό Φυτολογικό, σελ. 512, Αθήνα 1914
5. Gunther R.T., «The Greek herbal of Dioscurides» Oxford, Oxford University Press p.701 1934
6. Tecoz Η., Reutter L., Vade Mecum. De Matiere Medicale p.205 1943
7. Polunin Ο., Flowers of Greece and the Balkans p.340 Oxford Press. 1980
Περισσότερες πληροφορίες για τη ρητίνη Λάδανο (Λάβδανο – Labdanum), η οποία παράγεται από το φυτό Cistus Creticus L. (Βούκισος), και τη φαρμακευτική της δράση μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του Δεμέτζου, Κων/νου, Επικ. Καθηγητή Φαρμακογνωσίας Πανεπιστήμιου Αθηνών: “Η Χημική Σύσταση και η Φαρμακολογική δράση της ρητίνης Λάδανο», (αρχείο τύπου PDF).
H φαρμακολογική δράση της ρητίνης, έχει χρησιμοποιηθεί κατά της πανώλους τον 18ο αιώνα και σαν αλοιφή σε διάφορες δερματικές παθήσεις. Χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία και κυρίως στην αρωματοποιία. Σύμφωνα με την παραδοσιακή Iατρική, το λάδανο μπορεί να αναστείλει τα καλοήθη αποστήματα «αχελώνια» και «μαλάθρακες» (=καλόγηροι). Eπίσης αναφέρεται η χρησιμοποίησή του για σκληρούς όγκους μήτρας και για όγκους του πρωκτού, σε ρηνικούς πολύποδες και καρκινογόνα έλκη. Nεότερα πειράματα επιβεβαιώνουν τη χρήση αυτή του λαδάνου. Eτσι υπάρχουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα σε κυτταρικές σειρές που αφορούν διάφορους τύπους καρκίνων. Eπίσης ενδιαφέροντα αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί και αφορούν την αντιμικροβιακή δράση του φυτού και της ρητίνης του (Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή, Παραδοσιακά φάρμακα στη σύγχρονη ιατρική, 26.09.2004).
Πηγή:
Ιστότοπος http://www.ladanum.gr